Καλώς ήρθατε, Εισαγωγή
Το καστρομονάστηρο του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, κτίσμα βυζαντινό, έχει σκεπάσει τα ερείπια της αρχαίας ακρόπολης της Πάτμου και του ναού της Άρτεμης, που μαζί με τον Απόλλωνα λατρεύονταν κατά την αρχαιότητα στο νησί. Σώθηκαν, όμως, επιγραφές που μαρτυρούν ότι υπήρχε σ' αυτό ζωή, λατρεία και εξάρτηση από τη Μίλητο.
|
Συγγραφέας Ταλιάνης Δημήτρης |
Εκδότης Τοπίο |
|
|
Το καστρομονάστηρο του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, κτίσμα βυζαντινό, έχει σκεπάσει τα ερείπια της αρχαίας ακρόπολης της Πάτμου και του ναού της Άρτεμης, που μαζί με τον Απόλλωνα λατρεύονταν κατά την αρχαιότητα στο νησί. Σώθηκαν, όμως, επιγραφές που μαρτυρούν ότι υπήρχε σ' αυτό ζωή, λατρεία και εξάρτηση από τη Μίλητο. Όπως γράφει ο Μ. Μαλανδράκης, η ανέγερση ναού προς τιμήν της Άρτεμης αποδίδεται στον Ορέστη: "Κατά τινα αναθηματικήν επιγραφήν αποκαλυφθείσαν εν τη μονή επί τίνος τάφου Ορέστης ο υιός του Αγαμέμνονος μετά τον φόνον της μητρός του Κλυταιμνήστρας καταδιωκόμενος υπό των Εριννύων κατέφυγεν εις Πάτμον και ανήγειρεν εκεί τον ναόν της Σκυθίας ή Ταυροπόλου Αρτέμιδος".
Στο Σκευοφυλάκιο του Καθολικού της Μονής είναι εντοιχισμένη μια αρχαία επιγραφή που κάνει λόγο για μια ιέρεια Βήρα από το Άργος, που θυσίαζε στη θεά μικρά κατσίκια. Σύμφωνα με τον καθηγητή Δ. Παντερμαλή, "από κατσίκια προέρχονταν πιθανότατα και τα δέρματα που η επεξεργασία τους γινόταν στο παραλιακό αρχαίο βυρσοδεψείο του νησιού".
Με την εξορία από τον αυτοκράτορα Δομιτιανό του Ευαγγελιστή Ιωάννη, που έφτασε εκεί το 95 μ.Χ. μαζί με το μαθητή του Πρόχορο, και αργότερα με τον ερχομό του Όσιου Χριστοδούλου του Λατρηνού, τα κατάλοιπα της αρχαίας λατρείας εξαφανίστηκαν· γίνεται μάλιστα λόγος για καταστροφή αγάλματος της θεάς που σωζόταν ως τον 11ο αι. μ.Χ.
Ανάμεσα στον αρχαίο ναό και σ' εκείνον που ανήγειρε ο Όσιος Χριστόδουλος, "όπως γνωρίζομεν εκ της φιλολογικής παραδόσεως και όπως φαίνεται από τα μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη, τα οποία διατηρούνται εις την Μονήν", υπήρξε βασιλική, στην οποία θα ετιμάτο η μνήμη του Θεολόγου (Miklosich-Muller, Λαζαρίδης, Βολανάκης).
Σώζονται εξάλλου στη Σκάλα ερείπια από το βαπτιστήριο στο οποίο ο Ευαγγελιστής Ιωάννης βάπτιζε τους Πατμίους χριστιανούς. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, ανατολικά από το Βαπτιστήριο πρέπει να υπήρχε κι άλλη παλαιοχριστιανική βασιλική, "της οποίας πρόκτισμα απετέλει το λεγόμενον βαπτιστήριον του Αγίου Ιωάννου". Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγουν (Βολανάκης) από τα ίχνη "μεγάλων διαστάσεων αψίδος, που διακρίνονται" εκεί.
Την παλαιότερη ύπαρξη κατοίκων στην Πάτμο τοποθετούν στην προϊστορική εποχή με βάση τα αρχαιολογικά ευρήματα, που είναι "μυκηναϊκά και γεωμετρικά όστρακα (που) μαρτυρούν την παρουσία κατοίκων από το 14ο ως τον 8ο π.Χ. αιώνα" (Παπαδόπουλος).
Η ζωή συνεχίζεται τόσο στην κλασσική όσο και στην ελληνιστική περίοδο. Για την Πάτμο κάνουν λόγο διάφοροι αρχαίοι συγγραφείς. Την αναφέρουν τόσο ο Θουκυδίδης (III, 33) κι ο Στράβων (Χ, 5) όσο κι ο Πλίνιος (IV, 12 και 22), όμως, στην ιστορία περνάει με τον ερχομό στο νησί του Ευαγγελιστή Ιωάννη του Θεολόγου (Κρητικός) που έφτασε σ' αυτό, όπως ο ίδιος λέγει, "δια τον λόγον του Θεού και την μαρτυρίαν του Ιησού Χριστού" (Αποκάλυψις Α, 9). Στην Πάτμο ο Θεολόγος εμπνεύστηκε και έγραψε την "Αποκάλυψη", ένα από τα βιβλία της Καινής Διαθήκης. Βυζαντινοί συγγραφείς και εκκλησιαστικοί Πατέρες αναφέρουν το νησί για το λόγο αυτό (Ευστάθιος, Κλήμης Αλεξανδρεύς, Ευσέβιος, Ωριγένης, Ειρηναίος κ.ά.).
Η ζωή συνεχιζόταν στην Πάτμο ως τον 6ο αι. μ.Χ. που την αφανίζουν οι επιδρομές που δέχεται. Οδυνηρή εμπειρία έχει τον 9ο αι. μ.Χ. ο Ιωάννης Καμενιάτης κατά την παραμονή του στην Πάτμο, όπου οδηγήθηκε αιχμάλωτος μετά την άλωση της Θεσσαλονίκης. Όπως μαρτυράει δεν υπήρχε ούτε νερό να πιούνε: "ανύδρου γαρ όντος του τόπου, ελωΐζετο τους αιχμαλώτους η δίψα...".
Όπως φαίνεται, το νησί δεν εκατοικείτο ως το χρόνο της παράδοσής του, τον Αύγουστο του 1088, στον ιδρυτή της μονής Θεολόγου Όσιο Χριστόδουλο το Λατρηνό (κατ' εντολήν του Αυτοκράτορα Αλεξίου Α' Κομνηνού) από τον "κριτή και αναγραφέα των Κυκλάδων" Νικόλαο μάγιστρο τον Τζάντζη. Στο πρακτικό που συντάχθηκε επισημαίνεται ότι δεν υπήρχαν στο νησί παρά μόνο 20 ξεροαχλαδιές και ούτε ένα σπίτι.
Κάνενα σχόλιο πελάτων για την ώρα.
